Då kona fekk kreft, gjekk Rune inn i ei boble – «kreft bobla»

Rune Johansen tenkte mange vonde tankar om død, sorg og sakn. Han gret mykje. Kona på si side starta ein ryddesjau utan like, for å vera klar til å døy. Ein dag kom Rune over henne medan ho festa namnelappar bak bileta i stova.
– Då måtte eg stoppa henne, seier han.
 

– Utan at eg var klar over det, hadde kona på eiga hand bestemt seg for å skjerme oss nærmaste frå sjukdommen, hennar vonde tankar og følelsar. Ho ville ikkje dytte denne sjukdommen og all uroa dette innebar på oss andre. Dette skulle ho fikse aleine, fortel Rune.

Eit opphald på Montebello lærte dei korleis dei kunne gi den andre innsikt i kvarandre sine tankar og opplevingar, og slik stå saman i sjukdommen. På den måten fekk han innsikt i Frida sine tankar og ho i hans. To bobler glei saman til ei boble, som Rune uttrykker det.

Dei greidde omsider å setje ord på tankane dei hadde bala med kvar for seg. Kreft blei endeleg eit ope og fritt tema for alle i familien.

Til andre som får sjokkbeskjeden seier han:
– Det er umogleg å gi råd som passar for alle, for det finst berre ein av kvar av oss. Vi er alle ulike. Men ein generell ting kan eg seie: Som pårørande må du tillate deg å reagere nett slik du vil, men til slutt må du likevel sleppe ein eller annan inn i bobla di, for dette greier du ikkje åleine.

Rasjonalitet og håp fekk plass blant tankane kor det elles hadde vore mykje mørke. Og heilt til denne dag har heldigvis sjukdommen til kona blitt halden i sjakk med ulike behandlingar.

Kvar tredje månad blir me minna på det. Då er det kontroll, og me får ein ny tidshorisont – nye 3 månadar. Fordi dei veit at dei ikkje har all verdas tid, prøver ektefellane å vera så mykje saman som mogleg. Planar og draumar blir gjennomførte raskare enn tidlegare, for det er ingen grunn til å venta.

Familielivet er også viktig. Ekteparet er nøye med å eta middag saman med yngsteguten som ennå bur heime. Dei to eldste sønene har dei jamleg kontakt med og dei blir regelmessig oppdaterte på mora sin tilstand.

Frida går til kontroll kvar tredje månad, og dette blir difor ein viktig rytme i livet. Rune merkar korleis desse kontrollane stressar kona, og fortel kor enormt nervepirrande det er for både henne og han å venta på prøvesvaret etterpå. Ektemannen skulle ønskt det var mogleg å få raskare svar på prøvane, slik det er nå må dei venta opptil to veker på svaret.

Frida jobbar ikkje lenger, men ho er etter måten i god fysisk form, og ektemannen og andre har fått streng beskjed om å ikkje behandle henne som sjuk.

– Ho elskar når gutane rotar og ho får rydda opp etter dei, påpeiker Rune.

På mange måtar har livet falle på plass i meir vante former igjen, registrerer Rune, men han vedgår han er veldig var for konas helsetilstand, i frykt for ei forverring.

Han jobbar som før, og det hender også han er ute og drikk øl med kompisar.
– Men det hender når eg betaler for ølet at eg tenkjer, desse pengane kunne heller Frida og eg brukt på noko kjekt i saman, erkjenner Rune.

Samstundes er han lukkeleg over at kona greier seg sjølv i kvardagen og oppmuntrar henne til å vere så aktiv som råd. Å stå på ski har i mange år vore ein kjær hobby for dei begge, men nå kan ikkje Frida drive med ski lenger, sidan kreftbehandlinga har gjort henne beinskjør. Då gir det heller ikkje Rune like stor glede lenger å pleia skihobbyen.

– Kona har heldigvis ein stor vennegjeng, og ho er engasjert i kreftsaka. Det er viktig å ha noko å vere oppteken av. For når du fell ut av arbeidslivet, mistar du automatisk noko av det sosiale nettverket. Det er viktig for meg at kona ennå kjenner seg verdsett og elska, og at ho skjønar at ho betyr noko for mange, framheld han.

Rune har ofte ønska han kunne ta børa hennar på sine skuldrer. Han er fast bestemt på at han skal stå fjellstøtt ved sida hennar og passa godt på. Rune skildrar forholdet deira som intenst, dei er meir medvitne på den andre sine kjensler og er blitt meir kresne med kva dei brukar tida si på, fordi dei vil ha mest mogleg tid til kvarandre.

Kva som kan skje i framtida om ho blir sjukare, tenkjer han minst mogleg på, fordi det gjer for vondt. Men Rune er klar på at han vil be om hjelp, dersom han kjenner det blir for mykje å handtere åleine.

– Men me tek ein dag om gongen og lever her og nå. Det som måtte skje framover, får me ta når det oppstår. Ved å tenkja slik kan me ha dagar der me nesten ikkje snakkar og tenkjer på kreft, og det er heller ikkje slik at me konstant er triste, forklarer han.

Sjølv har han ikkje trong til å snakka med så mange andre enn kona om korleis han har det inni seg. – Ein kan ikkje snakka med alle om dette. Eg ønskjer å skåna uinnvigde, fordi det er så sterkt, men eg har hatt gode djupe samtalar med ektefellar til andre kvinner med brystkreft.

I somme tilfelle får ikkje mann og kone til å snakka saman om sjukdommen i det heile tatt, då er det særs viktig for den pårørande å ha ein ventil utanfor, understrekar han.

Andre gonger blir det heller ikkje tid eller høve til dei gode samtalane med ektefellen fordi sjukdommen er så aggressiv.

Sjølv var ikkje Rune framand for at livet kan vera skjørt. Då han var 20 år mista han sin bestekompis i ei ulukke, og for rundt 15 år sidan fekk faren kreft.

Rune er ikkje blant dei pårørande som har følt seg usynleg. – Tvert i mot er eg overraska over kor mykje merksemd eg har fått. Sjukepleiarar har klemt meg og eg har absolutt fått min del av støtta. Mitt inntrykk er at helsevesenet også har gjort ein god jobb for kona, men systema i helsevesenet kan bli betre.

Eg trur dessutan pasientrolla hadde blitt enklare dersom helsevesenet adopterte kunde-tilnærminga frå næringslivet. Det ligg ein annan verdi i omgrepet kunde enn i ordet pasient, påpeiker Rune.