Du blir sint på kona sjølv om ho har kreft

Då paret fekk beskjeden på Radiumhospitalet for tre år sidan tenkte han først død og elende, og kjende redsla for tusen ting. Endå litt seinare fekk han seg ein del overraskingar, for det dukka opp saker som han ikkje hadde tenkt skulle vera nokon big deal.
 

Det eine var håret kona mista. Ektemannen hadde inntrykk av at for Cecilie var dette nesten det verste med heile sjukdommen. Han kunna ikkje fatta kvifor, men ho var tydelegvis uroleg for at han ikkje skulle syns ho var fin lenger.

– Eg blei jo nesten fornærma over at ho insinuerte at eg var så overflatisk. Håret hennar var jo for meg noko av det minst viktige oppi dette, for meg var ho uansett den same for meg. Heldigvis har ho fått sjå at eg har blitt verande ved sida hennar gjennom desse åra, seier han.

Men Morten legg ikkje skjul på at det var ein del diskusjonar ektefellane i mellom om korleis ting skulle taklast. Og han vedgår glatt at han kunne og ennå kan bli både irritert og sint på kona.

Til tider skjønar han rett og slett ikkje måten ho tenkjer på. Kreftsjukdommen har fått fram forskjellar mellom ektefellane som dei ikkje ante fanst.  
 

– Me har aldri vore usamde om svært alvorlege ting, for me har faktisk eit endå tettare forhold nå enn før sjukdommen.

Sinnet og irritasjonen eg kan kjenne, handlar nok mest om uvissa i  heile situasjonen, enn i det at eg er så sint på henne. Eg må også bita ein del i meg, og la ho få gjere ting på sin måte. Det skulle jo berre mangle, det er ho som er sjuk, så dette handlar ikkje om å vinne diskusjonar, understrekar han.

Så får ektemann Morten heller halde fram med å undre seg over at kona orkar å bruka ein parykk som klør infernalsk, fordi han er så kledeleg.

– Det å ha vore vand til ein ektefelle i over tjue år og så måtta innstilla seg på at ho endrar tankesettet sitt, har det til tider vore vanskeleg for meg å henga med på, erkjenner Morten Løvaas.
 
Bloggen til kona «Kreftmamma» har vore ei anna kjelde til diskusjon. Morten er er litt skeptisk til å profilera sjukdommen og livet deira så mykje, men skjønar jo at skrivinga er god terapi for kona. Gjennom bloggen og andre nettfora kjem ho også i kontakt med likesinna.
 

Morten forstår også at folk med kreft søkjer andre folk med kreft, men fryktar at det til tider kan bli for mykje kretsing om elende. Han er glad for at kona etter ein meir intens førstefase, etter hans meining nå har fått betre balanse i livet, der ikkje alt handlar om kreft heile tida.

For både Morten og kona meiner det er viktig å halda fast ved så mykje av det normale som råd, ikkje minst for barna sin del. Og sjølv om det stadig er biverknadar og kontrollar som må takast omsyn til, greier familien å leva ganske vanleg i det daglege.

Kona har gått ned til halv stilling, men Morten jobbar som før. Sykkelhobbyen, derimot, som han tidlegare brukte timevis på kvar veke, har han kutta kraftig ned på.

– Det hender eg saknar det, men kona er viktigare enn sykling. Sidan ho til tider slit med smerter og er sliten, må jo eg stilla meir opp for barna. Eg har også teke på meg matlaging og handling, slik at Cecilie kan spara mest mogleg krefter, forklarer han.

At kreft betydde endring visste han, men ikkje heilt på kva område. Fordi kona måtte operera bort eggstokkane, kom ho i overgangsalderen og Morten måtte takla at kona forandra seg litt som følgje av det. Sexlivet er heller ikkje det same som før, tilstår han.

Løvaas trur at for mange kjem mange slike ting som ei overrasking. For han har overgangen frå eit vanleg liv, til eit liv der kreften er elefanten i rommet, vore det mest krevjande.

Uvissa gneg og kontrollane kvar tredje veke er nervepirrande. Etter kona begynte med immunterapi har paret heldigvis fått mange positive prøveresultat på rad.

– Då seinkar eg skuldrene litt, men det er ikkje noko langvarig avslapping, for snart ligg innkallinga til neste kontroll i postkassa, og dermed stig spenninga igjen, forklarer han.

Det hender Morten blir lei av å snakke kreft både heime og i selskapslivet. Han tykkjer difor det av og til er godt å kunna snakka om andre ting. Samstundes tykkjer han det er fint å vita at han har gode vener han kan snakka med om det skulle røyna på. Han og Cecilie har også gode og nære samtalar om emnet.

Med barna snakkar dei berre om sjukdomen til mora når det fell naturleg, kreft er aldri ein isolert agenda. Men begge barna veit at dei når som helst kan snakke med foreldra om det er noko dei lurer på.

Generelt har Morten eit positivt inntrykk av helsevesenet, men han ser at dei sjuke kan tykkja at den profesjonelle distansen til behandlarane kan bli vel stor til tider. Og for pasienten kan denne distansen fort tolkast som likesæle, hevder han.

– Alle sjuke ønsker jo å bli behandla som eit heilt spesielt tilfelle, men det vil jo ikkje gå. Likevel, eg har også sjølv kjent på trangen til å ha ein lege eg kunne ringt til døgnet rundt.

Hans erfaring er at sjølv om alle som jobbar i helsevesenet gjer så godt dei kan, er informasjonsflyten mellom dei ulike avdelingane ofte treg og mangelfull.

Sjølv kan Morten seie at han som pårørande har vore usynleg i helsevesenet. Ikkje ein einaste har spurt korleis han har det. – Helsepersonellet ser knapt på meg under konsultasjonane, det er kona mi dei konsentrerer seg om.

Kompisar og venninner av kona, derimot, kjem på å spørja, men for Morten er det naturleg at omgjevnadane er mest opptekne av korleis det går med kona og barna.

Morten understrekar at for hans del går mangelen på merksemd heilt fint, men han tykkjer likevel det er tankevekkande når pårørande blir så til dei grader oversett av helsevesenet.

– På Rikshospitalet heng det rettnok ei svær tavle med lappar om pårørandetilbod. Det finst mengder av tilbod, men du må finna fram i jungelen sjølv, og som fersk pårørande kan det vera svært krevjande.

Og pårørande har behov for så ulike ting. Somme blir verande i kjellaren etter diagnosen, medan andre går vidare i livet. Han etterlyser difor ei rutine der pårørande like etter ein diagnose er stilt, blir kontakta av nokon som kan rettleia dei i tilboda for pårørande.

– Det kunne med fordel vore lagt ned meir innsats for denne gruppa.

Sjølv om Morten ikkje blir sett av helsevesen, veit kona å setja pris på han.

– Eg har ei superkone, som gir meg rom. I denne perioden har eg mellom anna vore på guttaturar både til Budapest og Barcelona. Slikt ville eg naturlegvis ikkje reist på om kona ikkje greidde seg sjølv, men så lenge alt er så bra som nå, går det fint, understrekar han.

Sjølv føler Morten at livet nå er ganske greitt og ikkje så ulikt det dei hadde. Det mest slitsame for hans del var å venna seg til rutinane rundt den nye kvardagen, og det tok nesten to år før han fall meir til ro i det nye tilværet. Åra før det var prega av stress, rastløyse og klump i magen.

– Nå er det mest det mentale som er tøft. Tankane om kva som skjer dersom kona blir sjukare, dersom ho skulle gå bort, seier han.
 

Det å leva med alvorleg sjukdom tett på, har lært Morten kva som eigentleg er viktig. Helse, familie og gode venner.

Til andre menn som er eller vil hamna i tilsvarande situasjon, har han eit råd:
– Snakk med vener om ting du lurer på, for når kona di er blitt sjuk blir det plutseleg så veldig mykje du må gjere, at du fort kan gløyme deg sjølv. Og du må førebu deg på å bli litt usynleg, slik er det bare, så ver oppsøkande og vis kva du treng.